हताशा से एक आदमी बैठ गया था എന്ന പാഠഭാഗം ക്ലാസ്സില് അവതരിപ്പിക്കുന്നതിന് മുന്പ് നല്ല ഒരു മുന്നൊരുക്കം ആവശ്യമുണ്ട് എന്ന് തോന്നുന്നു. ഹാര്ഡ്സ്പോട്ടാവാന് സാധ്യതയുള്ള ചില ഭാഗങ്ങളാണ് ഇവിടെ നല്കിയിട്ടുള്ളത്. ഇതിന്മേല് ചര്ച്ച തീര്ച്ചയായും അനിവാര്യമാണ്. ചര്ച്ചയ്ക്കും കൂട്ടിച്ചേര്ക്കലുകള്ക്കും തിരുത്തലുകള്ക്കും വേണ്ടി എല്ലാ അധ്യാപക സുഹൃത്തുക്കളെയും ക്ഷണിക്കുന്നു...
शेर
शेर उर्दू साहित्य में सर्वाधिक प्रयुक्त छंद है। हिंदी के दोहा की तरह ही यह दो बराबर मात्राओं वाली पंक्ति का छंद है। इसकी एक पंक्ति को मिसरा कहते हैं इस तरह शेर दो मिसरे से मिलकर बनता है। तीन पंक्तियों से बने शेर को मुसल्लफ, चार को मुरब्बा, पाँच को मुखम्मस और छः को मुसद्दस कहते हैं। दो से अधिक पंक्तियों के हर समूह को
बंद कहा जाता है। इसके अतिरिक्त भी शेर की अनेक किस्में होती है। जैसे- मुसम्मन, मुसम्मत, तरकीब इत्यादि। इन छंदों में किसी भी विषय पर कविता लिखी जा सकती है।
एक उदाहरण
होठों ने सब बातें छुपा कर रखीं ……
आँखों को ये हुनर… कभी आया ही नहीं ……
लोकगीत के स्थाई
നാടന് പാട്ടുകളില് ചില പ്രത്യേക വാക്കുകള് ആവര്ത്തിച്ച് ഉപയോഗിക്കുന്ന രീതിയുണ്ട്. ഇതാണ് സ്ഥായി.
प्रबंध का ही रूपांतर है ध्रुवपद। इसमें पहला पद स्थायी कहलाया। स्थायी का ही एक टुकड़ा बार बार दुहराया जाता है। (ഗീതകങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള ലേഖനത്തില് നിന്ന്)
शिल्प पक्ष
कविता शिल्प काव्य की रचनात्मक प्रक्रिया या सृजन विधि है। काव्य शिल्प के समानार्थी शब्द हैं - रचना विधान, शिल्प विधान,रूप रचना, रचना कौशल आदि काव्यों के काव्य-शिल्प का अनुशीलन निम्नलिखित शैल्पिक प्रतिमानों की आयोजना के आधार पर किया जा सकता है
- भाषा परक संरचना का स्वरूप
- बिम्ब - योजना
- प्रतीक - विधान
- अनंकृति एवं उपमान_विधा
- कल्पना - विधान
- सौन्दर्य - विधान
बहुत ही शाानदार प्रस्तुति। सोमशेखर जी, आपका लेखन बहुत ही लाभदायक है। इसकी जितनी तारीफ की जाए कम है।
ReplyDeleteस्थाई എന്നതിനെ കുട്ടികളിലേക്ക് എത്തിക്കാന് കൂടുതലെന്തെങ്കിലും ചെയ്യാനാവുമോ?
ReplyDeleteस्थाई के लिए पल्लवी या वायतारी कहें तो छात्र आसानी से समझ सकते हैं
ReplyDeleteस्थाई के लिए पल्लवी या वायतारी कहें तो छात्र आसानी से समझ सकते हैं
ReplyDeleteस्थाई शब्द के लिए पल्लवी या वायतारी कहें तो छात्र आसानी से समझ सकते
ReplyDeleteതീര്ച്ചയായും
ReplyDeleteഈ ആഭിപ്രായം രവിമാഷും പ്രകടിപ്പിച്ചു
കുട്ടികള്ക്ക് ഇത് എളുപ്പം മനസിലാകും..
രണ്ടും ഒന്നല്ലെങ്കിലും....
ആശയം കുട്ടിയിലെത്തിക്കുകയാണല്ലോ പ്രധാനം