Powered by Blogger.
NEWS FLASH
******

Saturday, March 30, 2013

हिन्दी व्याकरण

जिस विद्या से किसी भाषा के बोलने तथा लिखने के नियमों की व्यवस्थित पद्धति का ज्ञान होता है, उसे 'व्याकरण' कहते हैं। व्याकरण वह विधा है, जिसके द्वारा किसी भाषा का शुद्ध बोलना या लिखना जाना जाता है। व्याकरण भाषा की व्यवस्था को बनाये रखने का काम करते हैं। व्याकरण, भाषा के शुद्ध एवं अशुद्ध प्रयोगों पर ध्यान देता है। प्रत्येक भाषा के अपने नियम होते हैं, उस भाषा का व्याकरण भाषा को शुद्ध लिखना व बोलना सिखाता है मनुष्य मौखिक एवं लिखित भाषा में अपने विचार प्रकट कर सकता है और करता रहा है किन्तु इससे भाषा का कोई निश्चित एवं शुद्ध स्वरूप स्थिर नहीं हो सकता। भाषा के शुद्ध और स्थायी रूप को निश्चित करने के लिए नियमबद्ध योजना की आवश्यकता होती है और उस नियमबद्ध योजना को हम व्याकरण कहते हैं। 
परिभाषा
व्याकरण वह शास्त्र है जिसके द्वारा किसी भी भाषा के शब्दों और वाक्यों के शुद्ध स्वरूपों एवं शुद्ध प्रयोगों का विशद ज्ञान कराया जाता है।
भाषा और व्याकरण का संबंध
कोई भी मनुष्य शुद्ध भाषा का पूर्ण ज्ञान व्याकरण के बिना प्राप्त नहीं कर सकता। अतः भाषा और व्याकरण का घनिष्ठ संबंध हैं वह भाषा में उच्चारण, शब्द-प्रयोग, वाक्य-गठन तथा अर्थों के प्रयोग के रूप को निश्चित करता है। व्याकरण के विभाग- व्याकरण के तीन अंग निर्धारित किये गये हैं-
  1. वर्ण विचार- इसमे वर्णों के उच्चारण, रूप, आकार, भेद आदि के सम्बन्ध में अध्ययन होता है।
  2. शब्द विचार- इसमें शब्दों के भेद, रूप, प्रयोगों तथा उत्पत्ति का अध्ययन किया जाता है।
  3. वाक्य विचार- इसमे वाक्य निर्माण, उनके प्रकार, उनके भेद, गठन, प्रयोग, विग्रह आदि पर विचार किया जाता है।

7 comments:

  1. ok
    proceed

    सोदाहरण बताने की कोशिश करें।

    ReplyDelete
  2. सोमनजी,
    अनोपचारिकता से व्याकरण सिखाने की तरीका पेश करें। हम कामताप्रसाद गुरू से new generation की ओर जाने की
    कोशिश करें।औपचारिकता इसका एक कड़ी है।indirect विधि अपनाइए।याने की उदाहरण से नियम की ओर जाइए।
    धन्.वादसहित
    अशोक कुमार

    ReplyDelete
  3. അശോകന്‍ മാഷേ
    വ്യാകരണമേ വേണ്ട.. ഇനി വേണമെങ്കില്‍ വളരെ അനൗപചാരികമായിട്ടാകാം..
    എന്നൊക്കെ പറഞ്ഞുതന്നതിന്റെ ഫലപ്രാപ്തി ഉത്തരക്കടലാസുകളില്‍ തെളിഞ്ഞു കണ്ടില്ലേ..
    ഇനിയും ഹിന്ദിയെ ഇങ്ങനെ 'വളര്‍ത്തണോ'?
    ഉദാഹരണങ്ങളില്‍ നിന്ന് നിയമങ്ങളിലേക്ക് എന്ന നിലയിലുള്ള മികച്ച വ്യാകരണകപാഠമാതൃകകള്‍ താങ്കള്‍തന്നെ ഒന്നവതരിപ്പിച്ച് കാട്ടിത്തരുമെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നു.
    ഉത്തരക്കടലാസ് മൂല്യനിര്‍ണ്ണയത്തില്‍ താങ്കളും പങ്കടുത്തിരുന്നു എന്നു കരുതുന്നു.
    എങ്കില്‍ വ്യാകരണ ചോദ്യങ്ങള്‍ക്ക് സ്കോര്‍ നല്കാന്‍ കിട്ടിയ നിര്‍ദ്ദേശങ്ങളെപ്പറ്റി എന്താ​ണഭിപ്രായം?
    എന്തെഴുതിയാലും എങ്ങയെഴുതിയാലും ഉത്തരമാകുമെങ്കില്‍ വ്യാകരണമെന്തിന്?

    ReplyDelete
    Replies
    1. നാരദരെ ,
      ഇനി ഔപചാരിക വ്യാകരണപഠനത്തിന്റെ കാര്യത്തിലായാലും മൂല്യനിര്‍ണ്ണയം ലിബറലാകുമെന്നതില്‍ സംശയമേ വേണ്ട. രണ്ടു വഞ്ചിയില്‍ കയറിയവന്റെ അവസ്ഥയാണ് നാരദരെ കഷ്ടം...പാഠഭാഗത്തിലെ വ്യാകരണ അഭ്യാസങ്ങള്‍ ഒന്ന് ട്വിസ്റ്റ് ചെയ്താല്‍ ഉദാഹരണങ്ങളില്‍ നിന്ന് നിയമത്തിലേയ്യ് എത്താനാകും.
      ഉത്തരകടലാസ് മൂല്യനിര്‍ണ്ണയം വേറെ..പാഠഭാഗവിനിമയം വേറെ....
      നമുക്കു തന്നെ വിശ്വാസമില്ലാത്ത ( ?)പുതിയ സമീപനത്തിന്റെ അന്ത്യകൂദാശനടത്താതെ നാരദരെ...

      Delete
  4. അടിസ്ഥാന വിദ്യാഭ്യാസത്തിലെ അപര്യാപ് തതയെന്നു പറയുന്നത് പഴയതിനെ പൂര്‍ണ്ണമായി തള്ളിപ്പറയുന്നതിനെയും മഹത്വവല്ക്കരിച്ച "പുതിയ സമീപനത്തെ” അന്ധമായി ശരിയാണെന്നു വിശ്വസിക്കുന്നതുമാണ്.

    ReplyDelete
    Replies
    1. This comment has been removed by the author.

      Delete

'हिंदी सभा' ब्लॉग मे आपका स्वागत है।
यदि आप इस ब्लॉग की सामग्री को पसंद करते है, तो इसके समर्थक बनिए।
धन्यवाद

© hindiblogg-a community for hindi teachers
  

TopBottom